Nod y tri arolwg yw deall yn well y materion cyfredol sy’n wynebu babanod, plant, pobl ifanc, a theuluoedd yng Nghymru. Mae’r canlyniadau wedi ein galluogi i asesu effaith ehangach yr heriau hyn ac, yn bwysicach fyth, i glywed yn uniongyrchol gan blant, pobl ifanc, a’r rhieni eu hunain.
Fideo 8fed blwyddyn o arolygon Tlodi Plant a Theuluoedd Blynyddol Darllenwch yr adroddiadau yma
Mae’r ymarferwyr a’r gweithwyr proffesiynol a ymatebodd i’r arolwg gweithwyr proffesiynol yn gweithio gydag o leiaf 62,000 o deuluoedd a’u plant.
Mae’r canlyniadau'n glir: mae tlodi yn cynyddu straen a phryder yn sylweddol i blant a phobl ifanc, yn ogystal â'u rhieni a'u gofalwyr. Mae byw gyda phroblemau sy'n gysylltiedig â thlodi fel dyled a newyn yn cael effaith andwyol ar iechyd emosiynol a meddyliol. Dywedodd dros 60% o ymarferwyr fod iechyd meddwl plant a rhieni wedi gwaethygu dros y flwyddyn ddiwethaf.
Dywedodd un ymarferwr, “Mae pobl yn colli gobaith ac yn cael eu gwthio ymhellach ac ymhellach i dlodi.”
Wrth adolygu’r ymatebion gan blant a phobl ifanc, mae’r adroddiad yn amlygu sut mae tlodi’n effeithio’n uniongyrchol ar addysg, gan gyfyngu ar eu gallu i ddysgu. Nodwyd materion fel newyn, stigmateiddio, bwlio, a chostau gwisg ysgol a chludiant i gyd fel rhwystrau, gan greu annhegwch.
Yn wir, mae'n ofynnol o hyd i 89% o blant a phobl ifanc wisgo gwisgoedd wedi'u brandio, gyda 73% o'r eitemau hyn ar gael gan adwerthwyr arbenigol yn unig, gan gynyddu costau.
Fel y dywedodd y diweddar Karen McFarlane, Uwch Swyddog Polisi Tlodi ac awdur yr adroddiad yn flaenorol:
“Gall effeithiau tlodi fod yn bellgyrhaeddol ac effeithio ar bob agwedd ar fywydau plant. Ar hyn o bryd, wrth i chi ddarllen hwn, mae llawer o deuluoedd yng Nghymru yn gorfod gwneud y penderfyniad naill ai i fwydo eu plant neu ddefnyddio trydan. Nid yw’n syndod felly fod y canfyddiadau’n dangos dyled, tlodi bwyd a thanwydd cynyddol a chynnydd dramatig mewn iechyd emosiynol gwael, nid yn unig rhieni, ond plant a phobl ifanc eu hunain.
Mae costau gwisg ysgol yn anodd iawn i deuluoedd eu rheoli a dywedodd 73% o blant a phobl ifanc fod yn rhaid prynu o leiaf rhan o’u gwisg ysgol oddi wrth adwerthwr arbenigol. Mae hyn yn cynyddu costau gwisgoedd. Er bod rhai ysgolion yn gwneud yn dda i fynd i'r afael â hyn, mae angen i fwy o ysgolion wneud yr un peth. Bydd defnyddio rhai o’r mecanweithiau sydd gennym eisoes yn gwneud gwahaniaeth mawr i deuluoedd, fel ysgolion yn gweithredu canllawiau statudol Llywodraeth Cymru ar wisg ysgol yn llawn. Byddai hyn yn golygu y byddai gwisg ysgol yn rhatach i lawer.”
Dywedodd Sean O'Neill, Cyfarwyddwr Polisi Plant yng Nghymru:
“Mae tlodi yn gwadu llawer o hawliau i blant a phobl ifanc, gan ei gwneud yn hanfodol ein bod yn cymryd yr amser i wrando ar eu profiadau a gweithredu ar eu hawgrymiadau ar gyfer pa newidiadau y gellir eu gwneud i wneud eu bywydau yn llawer gwell. Mae'n rhaid i fynd i'r afael â phwysau costau byw a gwneud yn siŵr nad yw mwy o deuluoedd yn disgyn ymhellach o dan y ffin tlodi fod yn brif flaenoriaeth i bob lefel o'r Llywodraeth. Mae gormod o deuluoedd dan lefelau enfawr o bwysau a straen, gan effeithio ar lesiant eu plant hefyd.”
Dywedodd Anna Westall, Uwch Swyddog Polisi Plant yng Nghymru:
“Mae’n bwerus clywed yn uniongyrchol gan rieni a gofalwyr am yr heriau y maent yn eu hwynebu oherwydd tlodi. Mae eu profiadau a'u mewnwelediadau personol yn hanfodol i ddeall gwir effaith tlodi ar deuluoedd. Gall yr adborth uniongyrchol hwn arwain camau gweithredu a pholisïau ystyrlon i gefnogi teuluoedd yn well."
Pan ofynnwyd iddynt am dlodi a ffyrdd y gellir helpu, mae plant a phobl ifanc wedi tynnu sylw at yr angen am gostau gwisg ysgol is, cludiant am ddim, gwell cymorth i fynd i’r afael â bwlio, a chinio ysgol am ddim i bawb. Mae rhieni yn gofyn am fynediad haws at wasanaethau cymorth a gweithgareddau am ddim i deuluoedd. Weithiau, yr hyn y mae rhieni'n ei werthfawrogi fwyaf yw empathi a dealltwriaeth. Beth bynnag fo’ch rôl neu’ch cefndir, gallwn bob amser gyfrannu rhywbeth ystyrlon. Gall hyd yn oed gweithrediadau bach gael effaith sylweddol ar greu dyfodol gwell i blant, pobl ifanc a theuluoedd.
Mae'r canfyddiadau hyn yn tanlinellu'r angen brys am weithredu ar draws pob sector i fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw a'i effaith ddinistriol ar blant a theuluoedd. Mae Plant yng Nghymru yn galw ar lunwyr polisi, ysgolion a chymunedau i weithio gyda'i gilydd i weithredu atebion ymarferol a fydd yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau'r rhai yr effeithir arnynt fwyaf.
Ynglŷn â'r Awdur: Roedd Karen McFarlane yn Uwch Swyddog Polisi Plant yng Nghymru. Yn anffodus, bu farw Karen yn fuan ar ôl cwblhau'r adroddiad y llynedd. O ganlyniad, gohiriwyd cyhoeddi'r adroddiad hwn. Rydym yn cyhoeddi'r adroddiad hwn heddiw i gydnabod cyfraniad Karen i'n hadroddiadau blynyddol ers 2021. Plant yng Nghymru | Gyda thristwch dwfn, rydym yn rhannu colli Karen McFarlane